10 THÍ NGHIỆM TÂM LÝ VÔ NHÂN TÍNH
Mong muốn tìm hiểu được suy nghĩ và hành động của con người cũng như sinh vật
luôn là điều các nhà tâm lý học trăn trở, thế nhưng, có một sự thật là một số
nhà khoa học đã tiến hành các thí nghiệm tâm lý vượt quá các chuẩn mực đạo đức,
gây ra thương tổn nặng nề cho những người tham gia thí nghiệm
Thí
nghiệm Albert bé nhỏ (1920)
John
Watson, cha đẻ của thuyết hành vi, là một nhà tâm lý học luôn chủ trương sử
dụng các trẻ em mồ côi để tiến hành nghiên cứu. Watson muốn kiểm tra xem nỗi sợ
là bẩm sinh hay là phản xạ có điều kiện. Ông đã chọn bé Albert, 9 tháng tuổi
tham gia thí nghiệm bằng cách cho em bé tiếp xúc với thỏ trắng, chuột bạch,
khỉ, mặt nạ có và không có tóc, bông và giấy cháy trong vòng hai tháng.
 |
| Bé Albert |
Albert được đặt trên một tấm nệm trong phòng để tiến hành thí nghiệm. Một chú
chuột bạch được đặt cạnh bé và em được phép chơi cùng chú chuột. Albert không
hề tỏ ra sợ hãi chú chuột.
Sau đó, Watson sẽ tạo ra một âm thanh to phía sau lưng bé bằng cách gõ búa vào
thanh thép treo trên cao mỗi khi Albert chạm vào con chuột. Lúc này Albert bắt
đầu gào khóc và tỏ ra rất sợ âm thanh to. Sau khi thử nghiệm vài lần, Albert
bắt đầu tỏ ra sợ hãi chú chuột và khóc to mỗi khi chú chuột xuất hiện. Bé
Albert bắt đầu hình thành phả xạ sợ hãi của mình với bất cứ thứ gì màu trắng
hoặc bông xù (hoặc cả hai). Nhưng trước khi Watson có thể tiếp tục thí nghiệm,
ai đó đã mang Albert đi.
Thí
nghiệm về sự tuyệt vọng có điều kiện (1965)
Vào
năm 1965, 2 nhà tâm lý học Mark Seligman và Steve Maier đã tiến hành thí nghiệm
trên 3 nhóm chó bị nhốt. Nhóm 1 gồm những chú chó được thả sau một khoảng thời
gian và không bị đánh đập. Nhóm 2 gồm những chú chó được phân theo cặp và được
xích cùng nhau. Một trong 2 chú chó sẽ bị sốc điện, và điện sẽ hết khi cần gạt
được đẩy. Nhóm thứ 3 cũng tương tự như nhóm 2, chỉ khác là sau khi cần gạt được
đẩy điện vẫn không bị ngắt. Những cú sốc đến một cách ngẫu nhiên và dường như
không thể tránh khỏi, và gây ra "sự tuyệt vọng có điều kiện". Chúng
đã buông xuôi trước các cú sốc điện. Những con chó trong nhóm 3 đã xuất hiện
các triệu chứng của bệnh trầm cảm.
 |
| Loài chó bị đưa ra làm thí nghiệm |
Sau
đó, nhóm ba con chó đã được đặt trong một chiếc hộp. Chúng bị sốc điện một lần
nữa, nhưng chúng có thể dễ dàng kết thúc thử nghiệm bằng cách nhảy khỏi hộp.
Hành động này cũng mang ý nghĩa “bỏ cuộc”, và do đó là phản xạ tuyệt vọng có
điều kiện.
Thí
nghiệm Milgram (1974)
Thí
nghiệm Milgram là một trong những thí nghiệm tâm lý nổi tiếng nhất thế giới do
Stanley Milgram thực hiện nhằm kiểm tra sự phục tùng mệnh lệnh của con người.
Ông tiến hành thí nghiệm với các “giáo viên”- những người tham gia thí nghiệm
và “học viên” là một diễn viên. Cả giáo viên và học viên đều được thông báo
rằng đây là thí nghiệm về học tập và ghi nhớ.
Cả giáo viên và học viên sẽ được phát ngẫu nhiên một tờ phiếu, nhưng thực sự cả
2 tờ phiếu đều như nhau. Người đóng học viên sẽ nói dối rằng phiếu của anh ta
không có câu trả lời để đánh lừa giáo viên. Cả 2 sẽ được đặt vào 2 phòng riêng
biệt và chỉ có thể nghe thấy nhau. Giáo viên sẽ đọc một cặp từ, đưa ra 4 đáp án
cho một câu hỏi. Nếu học viên trả lời sai, giáo viên sẽ có quyền ra lệnh sốc
điện tăng dần theo mỗi câu hỏi. Nếu trả đúng họ sẽ không bị sốc điện và được
quyền trả lời câu hỏi tiếp theo.
 |
| Thí nghiệm Milgram |
Thực
tế là không ai bị sốc điện trong thí nghiệm cả. Tiếng thét được thu sẵn trong
băng mỗi khi giáo viên ra lệnh sốc điện. Khi điện thế bị tăng lên, học viên sẽ
đập vào tường và cầu xin giáo viên dừng thí nghiệm. Cuối cùng, cả tiếng thét và
tiếng đập vào tường đều bị ngắt khiến cho tất cả các giáo viên tham gia thí
nghiệm đều cảm thấy căng thẳng và xin dừng thí nghiệm.
Nhiều
người trong số họ hỏi về thí nghiệm và học viên, trong khi một số khác được
khuyến khích tiến hành tiếp thí nghiệm và đảm bảo rằng họ không phải chịu bất
cứ trách nhiệm nào.
Nếu
bất cứ lúc nào các giáo viên mong muốn dừng thí nghiệm, người chủ trì thí
nghiệm sẽ nói với họ: “Xin vui lòng tiếp tục”, “Thí nghiệm đòi hỏi bạn phải
tiếp tục”,” Tiếp tục thí nghiệm là rất quan trọng” và “Bạn không có lựa
chọn nào khác, bạn phải tiếp tục”. Nếu sau cả 4 mệnh lệnh mà giáo viên vẫn muốn
dừng thí nghiệm, họ được phép ngưng. Chỉ có 14 trong số 40 giáo viên dừng thí
nghiệm trước khi thực hiện một cú sốc 450V, và mặc dù mọi người tham gia đều
đặt câu hỏi về thử nghiệm, không có giáo viên nào kiên quyết từ chối để ngăn
chặn những cú sốc trước 300V.
Năm
1981, Tom Peters và Robert H. Waterman Jr đã viết rằng các thử nghiệm Milgram
và thí nghiệm nhà tù Stanford đã “phát hiện” ra những mảng tối đáng sợ trong
tâm hồn con người.
Thí
nghiệm Giếng tuyệt vọng (1960)
Tiến sĩ Harry Harlow nổi tiếng với các thí
nghiệm ông đã tiến hành trên khỉ nâu liên quan đến cô lập xã hội. Tiến sĩ
Harlow đã bắt những chú khỉ con đã được gặp mẹ về nhốt trong các lồng sắt để
cắt đứt tình mẫu tử giữa chúng. Chúng bị nhốt trong vòng một năm và sau khi
được thả ra, rất nhiều khỉ con có biểu hiện tâm thần không thể phục hồi.
 |
| Tiến sĩ Harry Harlow |
Tiến
sĩ Harlow kết luận rằng cho dù quá khứ có hạnh phúc tới đâu cũng không thể kéo
người ta ra khỏi những áp lực hiện tại. Tuy nhiên, thí nghiệm của ông bị xem là
lạm dụng động vật nghiêm trọng và bị lên án bởi cộng đồng quốc tế.
Thí
nghiệm David Reimer (1965 - 2004)
Vào năm 1965, một bé trai tên là David Reimer
được sinh ra tại Canada. Vào lúc 8 tháng tuổi, Reimer được đưa đi cắt bao quy
đầu nhưng không may do sai sót kỹ thuật, dương vật của cậu đã bị cháy. Khi bố
mẹ Reimer đến gặp nhà tâm lý học John Money để tìm giải pháp, ông này đã đề
nghị một thử nghiệm táo bạo là chuyển đổi giới tính cho Reimer. Ban đầu, bố mẹ
cậu phản đối nhưng sau cùng cũng đồng ý. Họ không hề biết rằng mục đích thực sự
của thí nghiệm là để xem xem giới tính có được do tự nhiên hay do quá trình
nuôi dạy. John đã tàn nhẫn sử dụng chính David để chứng minh cho nhận định của
mình.
 |
| David Reimer |
David,
giờ đây đã được đổi tên là Brenda, được tái tạo cơ quan sinh dục và tiêm
hormone nữ. Bác sĩ John Money khẳng định thí nghiệm đã thành công mà phớt lờ
các báo cáo xấu về tình trạng sức khỏe của Brenda. Cô vẫn có những hành động
như một chàng trai và cảm xúc trở nên hỗn độn. Cha mẹ cô cũng không hề thông
báo cho cô về tai nạn ngày nhỏ, điều này đã dẫn đến thảm kịch cho cả gia đình.
Mẹ Brenda đã tự tử, bố nghiện rượu trong khi anh trai cô bị trầm cảm nghiêm
trọng.
Cuối
cùng, cha mẹ Brenda nói cho cô biết về giới tính thật của cô vào năm 14 tuổi.
Cô quyết định quay trở lại làm David, ngừng tiêm estrogen và tiến hành phẫu
thuật tái tạo dương vật. Bác sĩ John lúc này vẫn một mực khẳng định sự thành
công của thí nghiệm trước kia và bỏ qua tất cả bất ổn tâm lý của David. Sau
cùng, anh tự tử ở tuổi 38.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét